Conjeturas


La vida

¿Virtud de mentes pequeñas?

2020-03-04 10 Comentarios

Si uno mira hacia atrás en la historia del conocimiento no puede por menos que constatar lo lejos que se encuentran las nociones hoy en boga de las que dominaban el panorama intelectual en el pasado. Asuntos que hoy nos parecen palmarios, se veían de forma muy diferente hace un siglo, y mucho más hace dos. La consideración moral de la esclavitud, por ejemplo, ha cambiado de forma radical desde el siglo XVIII; el estatus de las supuestas razas, desde el XIX; y, sin retrotraernos tanto en el tiempo, la opinión de la mayoría de la sociedad acerca de la capacidad de las mujeres y de sus derechos ha cambiado mucho en el último medio siglo. Me refiero a asuntos acerca de los cuales hoy tenemos convicciones firmes y claras.

Lo más probable, por tanto, es que las opiniones mayoritarias en la sociedad dentro de cincuenta años sean diferentes a las de ahora, también en cosas que hoy nos parecen muy evidentes.

Estos días, por razones que no vienen al caso, me ha dado por pensar en eso, a la vez que me he puesto a revisar mis propias ideas y la forma en que pensaba hace cinco, diez, veinte o cuarenta años. Y me asombra hasta qué punto ha cambiado la forma en que veo bastantes cosas. Me refiero a cuestiones ideológicas, por ejemplo; también a la naturaleza y limitaciones del conocimiento científico, o asuntos tan importantes y tan de la vida cotidiana como la crianza de los hijos.

Ha cambiado mi forma de pensar. Es más, ahora me doy cuenta de que en algunos asuntos he hecho un viaje de ida y vuelta: pienso ahora de forma más parecida a como lo hacía hace cuarenta que hace veinte o diez años.

Hay personas -amigos, normalmente, pero no necesariamente- cuyas opiniones me han influido. También mis hijos. Constatarlo me causa sorpresa. Sus opiniones han sido a veces la palanca que me ha hecho cambiar de idea; y también sus vidas, las cosas que valoran, los problemas con que se encuentran, la forma en que los afrontan. No quiero decir con esto que piense las más de las veces que tienen razón o que lo hacen bien (ni tampoco lo contrario), pero su aproximación a los problemas me interesa y resulta muy enriquecedora. Hace diez años no lo hubiese imaginado.

Las lecturas también me hacen ver las cosas de forma distinta. Cada vez leo menos narrativa de ficción y más ensayo o divulgación sobre temas muy variados. Algunos me han ayudado a entender lo que ocurre y comprender a la gente; o eso me parece a mí, al menos. Y en ocasiones esos libros han cambiado mi forma de ver las cosas.

También me influye la reflexión acerca de lo que veo, claro. Constato que algunas nociones que para mí eran básicas ya no se sostienen a la vista de lo que ocurre a mi alrededor o, al menos, de cómo entiendo yo eso que ocurre.

Una vez nos damos cuenta, puede parecer obvio (aunque nada lo es, como acertadamente sostiene un buen amigo), pero a mí me ha desconcertado un tanto el constatar que la opinión que me merecen actos e ideas ha dependido de la posición en que me he encontrado, de las responsabilidades de cada momento, del grado de implicación en los asuntos en concreto. El mismo hecho no se valora de igual forma por quien dirige una organización y por quien, simplemente, forma parte de la misma. Y en algunos casos esa diferencia se proyecta a la valoración de otros asuntos de carácter más general o de otra esfera.

En paralelo a todo lo anterior, soy cada vez más consciente de hasta qué punto los intereses y deseos afectan a la visión que tenemos de las cosas. El saberlo hace que me interrogue acerca de las razones por las que pienso algo. Me refiero a las posibles razones espurias, a mis motivos, no las razones genuinas. En alguna ocasión he visto con claridad que pensaba lo que más convenía a mis intereses.

Por eso, porque he comprobado que mis ideas no han dejado de cambiar, sé que las que ahora tengo tampoco serán las que tendré dentro de diez años. Habrán cambiado. Pensaré de forma diferente.

Todo esto me produce una inseguridad enorme, sobre todo a la hora de discutir. No soy capaz de sostener posiciones fuertes en unas cuantas materias. No me atrevo.

Tengo un amigo al que gusta decir que la coherencia es virtud de mentes pequeñas. Consigue enojar a quienes tienen en alta estima ese rasgo. Pero aunque tiene una cierta dosis de provocación, hay algo de cierto en esa afirmación. Por un lado, porque el valor de las ideas no de hacerse depender de su coherencia con ideas anteriores, sino de las razones (argumentos) que las avalan y, si es el caso, de las pruebas a su favor. Y por el otro, porque la coherencia puede ser la mejor coartada para la fosilización de unas ideas.

No se me ocurre mejor consuelo para mis inseguridades. Aunque, bien mirado, quizás piense de esta forma porque es, también, la que más conviene a mis intereses.

Adenda: Antonio Casado ha tenido la amabilidad de pasarme la cita original. Es de Emerson. Dice así: «A foolish consistency is the hobgoblin of little minds, adored by little statesmen and philosophers and divines.» O sea: «Una tonta coherencia es el duendecillo de las mentes pequeñas, adorado por pequeños políticos y filósofos y predicadores.»



10 Comentarios En "¿Virtud de mentes pequeñas?"

  1. félix el gato
    2020-03-04 Responder

    No hay que ser extremista y en la coherencia tampoco. La coherencia no es una meta, sino que para para llegar a la meta hya que ser coherentes y es ético. la coherencia creo que tiene que ser la norma pero tiene excepciones .

    transitamos por varios caminos y ser coherente con todos ellos llega a ser imposible.

    pero una cosa es dejar la coherencia que nos caracteriza y otra ser unos incoherentes, se trata mas bien de no ser lo segundo, y en todo caso cuando se peca por excepcion de incoherencia lo sea porque se sobrepone la honestidad el compromiso el amor...sin mala intención..... en las circunstancias del momento

    Además la mentira se ha instalado con normalidad en la sociedad, no puedo ser sincero con quienes mienten como bellacos que hay much@s.

    MENTIR OMITIR ESCONDER LA OSCURIDAD ESO SI QUE HAY QUE PERSEGUIRLO Y DESTERRARLO

  2. félix el gato
    2020-03-04 Responder

    A ver si lo veo mas claro, la credibilidad aparte de ser un valor ético, es un valor social y económico, si cometo incoherencias pierdo la credibilidad, con todas sus consecuencias, y al mirarme al espejo, tampoco le creeré al que veo. Me deterioro en mi reputación ante mi mismo. Ahora bien, es posible que con una puntual incoherencia no persiga( la intencionalidad) engañar o engañarme, sino que me haga mas creible, primero ante mi mismo, que es el primer filtro.

    Quizá sea mas atinado hablar de ser concecuentes en lo que está de por medio la coherencia pero lo primero es lo otro ser concecuentes con lo que se predica.

  3. Masgüel
    2020-03-04 Responder

    "¿Que yo me contradigo?
    Pues sí, me contradigo. Y, ¿qué?
    (Yo soy inmenso, contengo multitudes.)"
    Hojas de hierba - W. Withman

    «¿Por qué?, dijo Zaratustra. ¿Preguntas por qué? No soy yo de esos a quienes sea lícito preguntarles su porqué. ¿Es que mi experiencia vital es de ayer?. Hace ya mucho tiempo que viví las razones de mis opiniones. ¿No tendría yo que ser un tonel de memoria si quisiera tener conmigo también mis razones?. Ya me resulta demasiado incluso el retener mis opiniones; y más de un pájaro se escapa volando."
    Así habló Zaratustra - F. Nietzsche

  4. César Mateos Hernández
    2020-03-05 Responder

    Con todo respeto, no estoy de acuerdo en esa estigmatización de la coherencia siempre que esta no ser convierta en dogma. Es decir, que se pueda desdecir uno si hay pruebas en contra, de lo que coherentemente defendía antes.
    Por lo demás la inseguridad la comparto con usted, si bien creo que esta solo habita en mentes que cuestionan cosas.
    Un afectuoso saludo.

  5. Iznogud
    2020-03-05 Responder

    La vida es un círculo, de la nada viniste un día y a la nada llegaras otro.

    En el interín...., la incoherencia como vertebrador de una vida...., no lo veo claro.

    No se si me gustaría una humanidad llena de Salvadores Dalís.

  6. félix el gato
    2020-03-05 Responder

    Vayamos a la RAE, que andamos dando vueltas

    Incoherencia:Cosa que carece de la debida relación lógica con otra.
    Incongruencia:Cosa que carece de la debida relación lógica con otra.

    A pesar de que pudiera parecer, a mi al menos que una incongruencia es una incoherencia mas gorda, resulta que en la RAE internet es lo mismo.

    En el mismo sentido se definen incoherente e incongruente.

    Según al RAE cometer una incoherencia sería un error, y yo añado que daña la credibilidad del discurso de alguien, o de una organización, o de una oferta de trabajo comercial...si voy a comprar un piso y obervo incoherencias en los que cuentan, no me fío y no lo compro, y sobre el tío que me lo ha contado le pongo en cuarentena.

    Ya a nivel vital en mi vida personal soy coherente? a mi me gust mas ser consecuente que viene a ser, bueno es seguún RAE internet:
    '[persona] cuya conducta guarda correspondencia lógica con los principios que profesa, o parecido o sea parecido con coherente.

    Entonces las incoherencias son errores o dobleces, y el incoherente pues no es creible, ta conocemos a algunos que no les tomamos en serio nada o casi nada de sus discursos.

    Ahora bien, la vida es compeja. Yo puedo estar manteniendo un discurso una posición un intención de decisión, que según voy acaparando información, o sobreviene algo, varían las circinstancias, descubrimos cosas que no sabíamos, en consecuencia lo coherente es variar el discurso posición o intención de decisión que tenía. Normalmente en el último minuto a la hora de firmar a la hora de la decisión definitiva puede aparecer algo, o puego caer en la cuenta de algo, o surgirme ciertas dudas, y variar. cambiar o cancelar mis intenciones. Eso no es incoherencia lo incoherente sería lo contrario, rigidez que seguimos a piñin fijo aunque han cabiado las circuntancias.

    pero todo con honestidad y sin malintencionamiento

    Si el jefe me marea y no me deja acabar lo que me ordena que haga es un incoherente o incongruente y no tiene credibilidad alguna. Cuando suleta la chapa del nuevo poryecto, no se lo creerá ni el, justificar cargosa aparentar capacidad de decisión y emprendimiento..

    ya mas en perpectiva en nuestra trayectoria en la vida yo apuesto por la coherencia y por ser consecuentes, pero creo que esto es mas una consecuencia que un objetivo en si mismo. Sigo un proyecto vital y como tango mas o menso claras las cosas , la consecuencia es la coherencia, con algunas contradicciones que podemos tener pero cunatas menos mejor.....ah¡ que damos un giro a nuestra vida por A B C oD?? nuestra conducta cambiará respecto de antes pero seguimos siendo ciherentes si somos honestos y no nos hacemos trampas en el solitario.

    Un modelos de incoherencia. bueno mas bien, falsedad, es la política, prometen cosas que no tiene ninguna intención de cumplir, o afirman postulados ideológicos que no los tienen., o las incoherencias entre las manifestaciones de uno y otro político del mismo partido, sin decir previamente que discrepo con el otro, entonces bien.

    por ejemplo el PP dice ser de centro derecha y está muy cerquita de la extrema derecha, por ser cordial y tal, eso es mas que incoherencia, quitan al moderado Alfonso Alonso y ponen al radical Carlos Iturgaiz. Credibilidad: ninguna. Les prestaría dinero ( al PP) ¿?ni loco.

    • conjeturas
      2020-03-05 Responder

      Gracias por tus comentarios, gato.
      De todas formas, para valorar el contenido de mi texto, creo que debe tenerse en cuenta el contexto en que uso la palabra coherencia, así como las razones para pensar que hay ALGO de verdad en la boutade de mi amigo. La única intención de mi anotación ha sido expresar las razones por las que he cambiado de opinión en temas importantes y que, a causa de esas mismas razones, seguiré cambiando.

  7. patxi
    2020-03-05 Responder

    Yo lo que creo es que primero están las emociones y luego las ideas. Las ideas las cogemos de aquí y de allá para vestir nuestras emociones de racionalidad. Nos gusta creernos seres racionales. Se puede hablar mucho sobre el tema pero creo que ilustra más el ejemplo que voy a poner. Mari Bell, una asesina psicópata que a los once años había matado a dos niños pequeños, dijo "¿Por qué no los puedo matar? si, de todas maneras, todos vamos a morir." Coherencia no se le puede negar aunque, para mi, hubiese sido preferible que fuera más incoherente pero que tuviera sentimientos.

  8. félix el gato
    2020-03-05 Responder

    rectificar es de sabios, supongo que eso no serúa una incoherencia, una rectificación. quien es el coherente quien se arrepinente o quien no se arrepiente??¿
    ahora eso de que relitivizar la coherencia sospecho de eso, a la RAE me remito

    ya los aue han paso por 5 partidos distintos pues tienen derecho a cambiar pero quien les cree? y por que no se les cree? pues creo que porque suponen, todas ellas juntas un jercicio de incoherencia.

    No doy clases, opino pero nada mas eh¡¡

  9. Edu I
    2020-03-06 Responder

    Ez naiz holakoetan iritziak emateko zale, baina ederto artikulua. Bikain. Identifikatuta. 1) Batez ere errua (ezeren errua inori bota beharko balitzaio, barrua arintzearren edo) ez diolako inori botatzen. 2) Ez naiz zientifikoa baina kontuan izanda zenbat zelula, bakteria eta abarrak hiltzen zaizkigun egunero aldean, nork frogatu dezake orain 20 urteko izaki bera garela? 3) Kontuan izanda norberaren mundu hurbilean sortzen diren interakzio kontrolaezinak, nork iragarri dezake zein erabaki erabakior hartu beharko duen bihar goizean? Eta 4) Anabasa horretan koherentzia osoa hildakoarena egitea estrategia nagusitzat daukanak baino ezin eduki dezake. Hori uste dot. Ederto artikulua.


¿Le gustaría compartir sus pensamientos?

Su dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados *

Responder a Masgüel Cancelar