Unibertsitateak berezkoak dituen zereginak (irakaskuntza, ikerketa, transferentzia eta kudeaketa) betetzea, beste edozein faktoreren gainetik baino gehiago, bere ardurapeko pertsonen mende dago. Horregatik, lan horiek egiteko baliabideak nahikoak edo eskasak diren balioesteko, lehenik eta behin, langileen kopurua hartu behar da kontuan. Unibertsitateen kasuan, irakasleak eta ikertzaileak (IRI) dira alde batetik, eta teknikariak eta kudeaketako, eta administrazio eta zerbitzuetako langileak (TEKAZEL) bestetik.

Euskal Herriko Unibertsitateko irakasle eta ikertzaileen lanpostuak 4653 dira, lanpostuen zerrendaren arabera. Plantilla horri 86034 kredituko irakaskuntza-gaitasuna dagokio. Bestalde, unibertsitateak berak (berez, bere zentroak), irizpide tekniko-pedagogikoen arabera, ematen diren kredituen guztizkoa zehazten du, eta, horretarako, titulazio bakoitzaren taldeen egitura ezartzen du (teoriarena, praktikena, mintegiena eta beste irakasteko/ikasteko modalitate batzuena). Horrela, eman beharreko kredituen guztizkoa kalkula daiteke.

Zenbaketa horren emaitzetan, jakina, bi parametrok eragiten dute. Bat irakaskuntza-modalitate bakoitzerako gehieneko taldeen tamainei dagokiena da. Hau da, gainditu ondoren, talde gehigarri bat sortzea eragiten duen ikasgai bateko ikasle-kopurua. Parametro hori irakaskuntza-modalitatearen araberakoa da. Teoriako taldeak mintegikoak edo laborategiko praktiketakoak baino handiagoak dira, adibidez.

Bestea, berriz, hautazko irakasgai batean matrikulatu behar den gutxieneko ikasle-kopurua da, irakasgai hori irakaskuntza-eskaintzan mantentzeko. Horri dagokionez, kontuan hartu behar da, halaber, irakasgai bat hautazkoa izateko, aukera erreala egon behar dela. Beraz, bi irizpide hauek uztartu behar dira: taldearen tamaina (ez litzateke onargarria izango ikasle bakar batek aukeratzen duen irakasgai bat, muturreko kasu bat jartzeagatik) eta aukeratu ahal izateko aukera erreala egotea (24 kredituko eskaintza bat ere ez litzateke onargarria izango 24 kreditu egiteko, gauzak muturrera eramanez).

Aurreko taulan ikus daitekeenez, 70426koa da emandako kredituen guztizkoa. Beraz, 15608 kreditu emateko ahalmena ez da erabiltzen ez baita behar. 15608 kreditu horietatik, irakasleen irakaskuntza-enkarguaren 10105 arauzko murrizketei dagozkie. Horrela, soberako 5502 kreditu geratzen dira.

Bestalde, unibertsitateak irakaskuntza-murrizketak aplikatzen dizkie irakasleei beren jarduera-mailaren arabera, batez ere ikerketa-jarduerengatik, baina ez jarduera horiengatik bakarrik. Era berean, neurri txikiagoan bada ere, irakaskuntza-enkarguaren murrizketak aplikatzen dira kudeaketa-jarduerengatik eta, bereziki, irakaskuntza-merezimenduengatik. Aintzatespenen guztizkoak kontratatutako irakaskuntza-gaitasuna 3689 kreditutan gainditzen duenez, aitortutako jarduera ordezteko behar diren langileak unibertsitateak berak kontratatu behar ditu, pertsonal-gastuak ez diren beste baliabide batzuen kontura.

Hurrengo taulan ikus daitekeenez, horrela murriztutako kredituen zati oso garrantzitsu bat —erdia baino gehiago— ikerketa-merezimenduengatik aitortzen da.

Datu horiek agerian uzten dute EHUk ikasketa-planetan konprometitutako irakaskuntza emateko behar dena baino irakasle gehiago dituela. Aurrerago ikusiko dugunez, ondorio horretara iristeko ikasleen ratioaren balioa behatu behar da: irakasle eta ikertzaileak (lanaldi osoko baliokideetan).

Bestela esanda, unibertsitatea, irizpide onez, ez da mugatzen irakaskuntza emateko behar diren irakasleak nominan edukitzera; aitzitik, irakasle eta ikertzaile gehiago ditu, eta, beraz, irakaskuntza-jardueretarako dedikazioa murriztu daiteke, eta, horrela, denboraren zati bat erakundearentzat interesgarriak diren beste zeregin batzuetan eman daiteke.

Hurrengo taulan, IRI eta PTGASen ikasle kopuruaren eta pertsona kopuruaren (lanaldi osoko baliokideetan) arteko ratioen ikuspegi konparatiboa ematen da. IRI : TEKAZEL ratioak ere eskaintzen dira. Datuak 2022/2023 ikasturteari dagozkie.

Unibertsitatea	Ikasleak : IRI	Ikasleak : TEKAZEL	IRI : TEKAZEL
A Coruña	11,54	18,19	1,58
Alcalá	14,61	20,73	1,42
Alicante	13,24	14,30	1,08
Almería	13,80	22,94	1,66
Barcelonako Autonomoa	16,33	16,65	1,02
Madrilgo Autonomoa	11,33	21,86	1,93
Barcelona	13,97	17,52	1,25
Burgos	12,37	19,25	1,56
Cádiz	12,47	21,20	1,70
Cantabria	10,05	13,55	1,35
Carlos III	16,42	26,21	1,60
Gaztela-La Mancha	12,47	18,82	1,51
Madrilgo Konplutensea	10,79	15,39	1,43
Córdoba	11,64	17,37	1,49
Extremadura	11,04	18,58	1,68
Girona	17,04	20,32	1,19
Granada	12,44	16,63	1,34
Huelva	11,89	16,64	1,40
Illes Balears	12,12	16,57	1,37
Jaén	12,86	22,30	1,73
Castellongo Jaume I	13,32	18,40	1,38
La Laguna	13,32	22,69	1,70
Errioxa	9,27	12,72	1,37
Las Palmas G. Canaria	13,27	16,70	1,26
León	11,28	17,61	1,56
Lleida	14,66	17,02	1,16
Málaga	13,78	21,25	1,54
Elcheko Miguel Hernández	13,73	17,18	1,25
Murcia	14,51	21,04	1,45
Oviedo	9,42	16,06	1,71
Pablo de Olavide	14,65	27,44	1,87
EHU	10,18	18,90	1,86
Cartagenako Politeknikoa	9,02	11,37	1,26
Catalunyako Politeknikoa	14,05	16,62	1,18
Madrilgo Politeknikoa	11,93	16,94	1,42
Valenciako Politeknikoa	12,56	17,12	1,36
Pompeu Fabra	27,00	20,19	0,75
Nafarroako U. Publikoa	11,84	17,32	1,46
Rey Juan Carlos	18,10	36,15	2,00
Rovira i Virgili	16,41	19,46	1,19
Salamanca	11,77	18,60	1,58
Santiago Compostela	11,54	16,93	1,47
Sevilla	13,13	17,33	1,32
València (E. General)	12,30	17,29	1,41
Valladolid	10,10	17,11	1,69
Vigo	12,74	18,52	1,45
Zaragoza	10,13	16,10	1,59
Batez bestekoa	12,72	18,26	1,44

Egiazta daitekeenez, EHUrako ikasleak : irakasle eta ikertzaileen ratioa 10,18 da, Espainiako unibertsitate publikoetako txikienetakoa. Eta batez bestekoaren (12,72) oso azpitik. Ikasleak : TEKAZELen ratioa 18,9koa da, 18,26tik –Espainiako unibertsitateen batez bestekotik– oso gertu, .

Esan ohi da Euskal Herriko Unibertsitateak TEKAZEL : IRIen ratiorik txikienetakoa duela. Egia da txikia dela (1,84 vs. 1,44)¹, baina balio baxu hori irakasle eta ikertzaile kopuru handiari zor zaio, batez ere, eta ez hainbeste TEKAZELen eskasiari. Gogoeta horrek ez du inola ere aurrez juzgatzen TEKAZELen beharrak egotea arlo, zerbitzu edo funtzio jakin batzuetan. Magnitude orokorrak deskribatzera mugatu dut neure burua, horien gainean balorazio konparatiboak egin baitaitezke.

Amaitzeko, azken ohar bat. EHUko errektoretzak argitara eman duen beharrizanen memoriak dio kontuan hartu behar direla unibertsitate hori multicampus eta elebidun izateak dakartzan kostu gehigarriak. Eta egia da baldintza horiek elebidun ez diren unibertsitateek edo campus bakarreko unibertsitateek egiten dutena baino gastu handiagoa ekar dezaketela. Baina, era berean, premia gehigarri gehienak irakaskuntza-taldeen egituratik eta lotutako kostuetatik eratortzen dira, eta kostu horiek oharpen honen lehen taulan aurkeztutako irakaskuntza-kreditu guztietan sartuta daude jada.

1. Ratioa 3 edo 3 ingurukoa dela esan ohi da, baina hori kontuak PDI osoarekin egiten direlako gertatzen da, ez lanaldi osoko PDI baliokidearekin. ↩︎